W Polsce rośliny na stanowiskach naturalnych znajdują się
pod częściową ochroną. Surowiec pozyskuje się więc wyłącznie z upraw. Trochę
szkoda, bo dzikie owoce są zasobniejsze w witaminy, niż ogrodowe.
 |
| Źródło ilustracji: Wikipedia |
Cała roślina ma charakterystyczny, w większości źródeł oceniany
jako nieprzyjemny zapach, któremu zawdzięcza niektóre swoje wymowne nazwy:
smrodina, smrodzina, smrodzinki, smorodzina, smorodynia, smrodyńki, bździuch, smarglena, świętojanki (ta nazwa
sugeruje, że owoce dojrzewają na Św. Jana), pankracina, pękatka.
Co o tym sądzicie? Mi się ten zapach podoba!
Polska nazwa – porzeczka, sugeruje, że roślina lubi rosnąć
"po rzece", czyli nad brzegami rzek i potoków.
Angielska nazwa rośliny to black currant.
Porzeczka jest znana od połowy XIV wieku. Liście stosowano wtedy
do okładów na rany, wrzody, ukąszenia owadów. Nie znali jej jako rośliny
leczniczej starożytni Grecy i Rzymianie, hm.
Surowiec
Surowiec leczniczy stanowią liście porzeczki czarnej (Folium
Ribis nigri), zbierane wiosną, w trakcie kwitnienia i na początku dojrzewania
owoców, ale nigdy więcej niż 1/3 ulistnienia z pojedynczej rośliny! Suszy się
je w cieniu i przewiewie, rozłożone cienką warstwą lub w suszarni w
temperaturze do 40⁰C (niektóre źródła, np. Senderski podają, że do 45⁰C).
Zbiera się liście młode, dobrze rozwinięte i zdrowe. Przechowuje w suchym
miejscu, w zamkniętych pojemnikach, chronione przed światłem. 1 kg suszu
otrzymuje się z ok. 4 kg liści świeżych.
Chociaż żaden zakład zielarski nie konfekcjonuje owoców
(Fructus Ribis nigri) jako odrębnego surowca, są one bardzo wartościowe i
myślę, że warto zrobić sobie chociaż mały zapas na zimę. Pod koniec czerwca, w lipcu ( a nawet w sierpniu?) zbiera się owoce dojrzałe bez szypułek i suszy naturalnie
- w cieniu i przewiewie, lub w suszarniach w temperaturze nie przekraczającej
35⁰C (Senderski zaleca najpierw 35⁰C, następnie 60⁰C; Kwaśniewska i Mikołajczyk
do 50⁰C). Po wysuszeniu nie mogą być pozlepiane i przypalone. 1 kg suszu
otrzymuje się z około 6 kg owoców świeżych.
Kuźniewski i Augustyn-Puziewicz wspominają o wykorzystaniu
zarówno wyciągu z owoców, jak i liści i młodych pędów w leczeniu wspomagającym
kamicy nerkowej i stanach zapalnych pęcherza, zalecając przyjmowanie naparów 3
razy dziennie po 0,5 szklanki.
Związki aktywne
W liściach występują m.in. garbniki, pochodne flawonowe (np. rutyna), kwasy organiczne, olejek eteryczny (α-pinen, mircen, geraniol, limonen i linalol), sole mineralne m.in. boru, magnezu, potasu, żelaza, manganu.
Związki aktywne
W liściach występują m.in. garbniki, pochodne flawonowe (np. rutyna), kwasy organiczne, olejek eteryczny (α-pinen, mircen, geraniol, limonen i linalol), sole mineralne m.in. boru, magnezu, potasu, żelaza, manganu.
W owocach, poza cukrami, kwasy organiczne (kw. askorbowy ok.
120mg%, niektóre źródła podają 180mg% => 120/180 mg na 100g owoców, kw.
cytrynowy), antocyjany (glikozydy cyjanidyny i delfinidyny), pektyny, sole
mineralne, w tym duża zawartość związków boru, potas, żelazo, sód, wapń,
fosfor, magnez, siarka, chlor, cynk, miedź, jod, kobalt, molibden, mangan,
witaminy B1, B2, E, PP, P (cytron, zwiększa przyswajanie wit. C), K. Warto
zjadać?
Owoce zaliczane są do surowców antocyjanowych. Może kiedyś o
tej klasyfikacji napiszę parę słów…
Kalorie
W jednym z przeczytanych artykułów na temat porzeczki znalazłam informację, że zaletą owoców jest niska kaloryczność.
Postanowiłam więc to sprawdzić, porównując ją z innymi owocami sezonowymi.
Korzystałam z przelicznika na stronie ilewazy.pl. Oto mój ranking:
owoce
|
kcal/100g
|
węglowodany g/100g
|
czereśnie
|
61
|
14,6
|
jagody
|
45
|
12,2
|
agrest
|
41
|
11,8
|
porzeczki czarne
|
35
|
14,9
|
maliny
|
29
|
12,0
|
truskawki
|
28
|
7,2
|
Jedno jest prawie pewne, zjeść kilogram czarnej porzeczki to
raczej niemożliwe, ale zjeść kilogram czereśni albo truskawek?
Działanie
Wyciągi wodne z liści, najczęściej przygotowuje się odwary,
stymulują wydalanie moczu i produktów przemiany materii, w tym kwasu moczowego,
co przypisuje się zawartym w liściach składnikom olejku. Stosuje się je w
stanach zapalnych pęcherza moczowego, najczęściej jako składnik mieszanek.
Wykazują również działanie przeciwzapalne, przeciwobrzękowe, korzystny wpływ na
krążenie i czynność serca, a także wywołują nieznaczny efekt napotny. Garbniki
działają ściągająco na błony śluzowe przewodu pokarmowego oraz przeciwbakteryjnie,
w mieszankach z innymi ziołami liść porzeczki znajduje zastosowanie w nieżycie
żołądka i jelit.
Odwaru z liści używa się także do płukania jamy ustnej i
gardła w stanach zapalnych.
Sok z owoców (podobnie jak z czerwonej porzeczki),
szczególnie nie poddawany obróbce cieplnej jest bogatym źródłem witaminy C,
działa przeciwwirusowo. Zaleca się jego stosowanie przy grypie. Owoce działają
przeciwutleniająco, witaminizująco, zwiększają odporność na zakażenia,
odtruwają organizm, także z toksyn bakteryjnych.
Porzeczka jest ponoć najbogatszym źródłem witaminy C spośród
europejskich owoców sadowniczych. Więcej witaminy C mają owoce róży i rokitnika.
Wysoka zawartość pektyn sprawia, że korzystnie działają one
przy miażdżycy.
W zapaleniu górnych dróg oddechowych, w kokluszu u dzieci,
chrypce korzystnie działa połączenie odwaru z liści porzeczki z sokiem z owoców.
Poza tym owoce można przerobić na marmolady, dżemy, galaretki,
soki, syropy, wina i nalewki…
Inne zastosowania
Maseczki ze zmielonych owoców polecane są do pielęgnacji skóry
naczyniowej, uszczelniają naczynia włosowate.
Olej z nasion czarnej porzeczki (Oleum Ribis nigri), o
właściwościach nawilżających i wygładzających skórę, stosuje się w produkcji
kosmetyków do cery suchej i wrażliwej.
Olej, ze względu na zawartość kwasu γ-linolenowego (GLA)
wykorzystuje się także do stosowania wewnętrznego, szczególnie przy problemach
skórnych, alergiach, egzemach, trądziku.
Świeże liście dodaje się do kwaszonych ogórków i kapusty.
Z pąków pozyskuje się olejek eteryczny.
Co można kupić w zielarniach?
Na pewno suszony sypki liść porzeczki czarnej, mieszanki
owocowe zawierające owoc, syropy i soki, suplementy zawierające olej z czarnej
porzeczki.
Mieszanki z liściem porzeczki:
Mieszanka moczopędna i przeciwzapalna /według Aleksandra Ożarowskiego/
Mieszanka moczopędna i przeciwzapalna /według Aleksandra Ożarowskiego/
Napar przeciwnieżytowy z liści porzeczki i liści mięty /według Aleksandra Ożarowskiego/
Mieszanka moczopędna na kamicę moczanową, dnę i gościec, a także dolegliwości skórne /według Aleksandra Ożarowskiego/
Napar przeciwzapalny z liściem porzeczki i liściem szałwii do płukania jamy ustnej i gardła /według
Aleksandra Ożarowskiego/
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz