Ostropest plamisty

Jednym z najczęściej poszukiwanych w sklepach zielarskich ziół jest ostropest plamisty.

Duże zainteresowanie owocami ostropestu wynika głównie z jego właściwości odtruwających. Wykorzystuje się go w leczeniu uszkodzeń wątroby, wywołanych czynnikami toksycznymi, takimi jak leki (antybiotyki, cytostatyki stosowane w kuracjach przeciwnowotworowych, leki przeciwwirusowe np. w terapii AIDS, czy NLPZ, np. paracetamol), alkohol, mikotoksyny (np. muchomora sromotnikowego), środki ochrony roślin, konserwanty żywności, a także przy wirusowym zapaleniu wątroby typu A, B i C oraz stłuszczeniu i marskości wątroby.  

Inne nazwy ostropestu

Nazwa łacińska to Silybum marianum (L.) Gaertner (syn. Carduus marianus L.), angielska - milk thistle lub Saint-Mary thistle. W Polsce znany jest również jako pstrok, kostropacz, podgorzał, oset miękki czy marganek.

Pochodzenie ostropestu

Ostropest, znany od 2 tysięcy lat, pochodzi z rejonu Morza Śródziemnego, skąd rozprzestrzenił się na całą Europę, Amerykę Północną, Azję i Australię. Należy do rodziny Astrowatych, jest rośliną jednoroczną, okres kwitnienia przypada na lipiec i sierpień.

Związki odpowiadające za właściwości lecznicze

W lecznictwie stosuje się owoc ostropestu, zbierany w końcu sierpnia lub we wrześniu, w Polsce pozyskiwany z upraw. Za właściwości lecznicze surowca odpowiada kompleks flawonolignanów (sylibinina - sylibina w formie izomerycznej A i B, izosylibina A i B - izosylibinina, sylichrystyna=sylikrystyna, sylidionina=sylidianina), określanych wspólnie jako sylimaryna. Za najistotniejszą terapeutycznie uważa się sylibinę.

Właściwości lecznicze ostropestu

Sylimaryna wykazuje m.in. właściwości:

- cytoprotekcyjne (ochronne) - zarówno na komórki wątrobowe, jak i na błonę śluzową żołądka,
- spazmolityczne (rozkurczowe),
- żółciotwórcze,
- pobudzające wydzielanie soku żołądkowego.

Działanie ochronne i regenerujące komórki wątroby polega na uszczelnianiu błon, tworzących ją komórek, nazywanych hepatocytami, co utrudnia wnikanie toksyn do ich wnętrza i sprzyja ich regeneracji. Sylimaryna działa też ochronnie przeciw promieniowaniu, hamującemu syntezę DNA i RNA w komórkach, oraz wykazuje działanie antyoksydacyjne. Zmniejsza ryzyko hemolizy erytrocytów na skutek podania substancji uszkadzających ich błony. Zmniejsza także syntezę cholesterolu, działa przeciwzapalnie. Reguluje proces wypróżnienia. Ostatnie badania wskazują na możliwość zastosowania ostropestu w terapii przeciwnowotworowej jelita grubego, prostaty i skóry ze względu na właściwości hamujące namnażanie komórek rakowych.

Gdzie i w jakiej formie można kupić ostropest?

Ostropest można kupić w sklepach zielarskich w formie owoców całych lub zmielonych, zawiesiny, preparatów tabletkowanych oraz jako składnik gotowych mieszanek ziołowych. Decydując się na zakup ziarna należy zwrócić uwagę czy nie zostało ono wcześniej odolejone. W sprzedaży dostępny jest również olej ostropestowy, bogaty w kwas linolenowy i witaminę E, będący cennym surowcem kosmetycznym, wykorzystywanym m.in. do łagodzenia objawów łuszczycy.

Jak stosować ostropest?

Dobowa dawka sylimaryny wynosi od 200-400 mg w przeliczeniu na sylibinę (co stanowi ok. 12-15 g surowca), powinna być podawana w 2-3 porcjach w ciągu dnia, przynajmniej przez pół roku. Sylibina jest trudno rozpuszczalna w wodzie. Zawartość sylimaryny w owocach pochodzących z polskich upraw waha się od 1,0 do 3,3%. Z owoców można przygotować odwar o właściwościach przeciwkrwotocznych.

Po co Wam ta informacja? Z kilku względów, np. żeby ustalić ile tabletek danego preparatu przyjąć w ciągu dnia, aby osiągnąć efekt, ponieważ dostępne na rynku leki czy suplementy są zróżnicowane pod względem zawartości sylimaryny. Kupując, zwróćcie uwagę, czy zasugerowano Wam lek czy suplement, jeśli ten drugi sprawdźcie na opakowaniu czy oznaczono w nim zawartość sylimaryny.

Systematyczne stosowanie ostropestu prowadzi do obniżenia stężenia bilirubiny we krwi oraz unormowania parametrów AST, ALT, GGT.

Przyjmowanie ostropestu z innymi lekami oraz działania niepożądane

Choć większość publikacji wskazuje na to, że nie wykazano interakcji między sylimaryną, a lekami syntetycznymi, trafiłam na taką, która donosi o wpływie sylimaryny na zmniejszenie skuteczności doustnych środków antykoncepcyjnych. Nie znane są żadne skutki uboczne leczenia sylimaryną przyjmowaną w zalecanych dawkach leczniczych, ale w większych może ona działać przeczyszczająco.

Według doniesień literaturowych lepsze efekty od stosowania samego owocu ostropestu przynosi jednoczesna kuracja zielem karczocha, zalecana także osobom z niewydolnością trzustki.

W ziołolecznictwie istnieje efekt zwany synergizmem działania, tzn. że zioła stosowane w mieszance oddziałują na organizm silniej, niż każde z nich stosowane osobno. Dlatego właśnie warto połączyć ze sobą kilka surowców. Z innych ziół wspomagających funkcjonowanie wątroby w zielarniach można kupić m.in.: korzeń mniszka, kwiat kocanki, ziele dziurawca, ziele karczocha, kłącze perzu.